Trang chủ - Không gian văn hoá cồng chiêng

Tìm Hiểu Chung Về Di Sản

Di sản văn hóa phi vật thể (tiếng Anh: Intangible cultural heritage) là sản phẩm tinh thần gắn với cộng đồng hoặc cá nhân, vật thể và không gian văn hóa liên quan, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, thể hiện bản sắc của cộng đồng, không ngừng được tái tạo và được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác bằng truyền miệng, truyền nghề, trình diễn và các hình thức khác bao gồm lễ hội, lối sống, bí quyết truyền nghề, văn hóa ẩm thực, trang phục truyền thống. Công ước 2003 của UNESCO bác bỏ việc xếp hạng di sản văn hóa phi vật thể nên không có khái niệm xếp hạng di sản theo cấp tỉnh, cấp quốc gia hay cấp thế giới.

Không gian văn hóa Cồng chiêng: Hiện nay, chưa có một định nghĩa thống nhất về “không gian văn hóa”. Theo nghĩa rộng, đây là môi trường văn hóa đặc sắc gắn liền với một không gian, một cộng đồng và một thời gian cụ thể. Theo nghĩa hẹp, khái niệm này thường dùng để chỉ những khu vực có các hoạt động hoặc giá trị văn hóa đặc trưng như không gian văn hóa công cộng (nơi vui chơi, giải trí), không gian văn hóa kiến trúc (tập trung nhiều nét đặc sắc về kiến trúc), không gian văn hóa cồng chiêng (gắn với hoạt động sử dụng cồng chiêng), không gian văn hóa du lịch – thương mại, không gian văn hóa nghệ thuật... Như vậy, có thể hiểu không gian văn hóa là môi trường thể hiện bản sắc văn hóa riêng của một vùng lãnh thổ, một cộng đồng người trong một giai đoạn nhất định. Không gian văn hóa gắn liền với lãnh thổ nhưng mang tính linh hoạt theo thời gian, chẳng hạn như không gian văn hóa Việt Nam qua các thế kỷ có sự thay đổi về phạm vi địa lý nhưng vẫn giữ được đặc trưng văn hóa dân tộc. Bên cạnh yếu tố lãnh thổ, không gian văn hóa còn gắn bó chặt chẽ với cộng đồng dân cư – những người có đặc điểm riêng về dân tộc, kinh tế, tập quán, tôn giáo… tạo nên sự khác biệt về văn hóa giữa các nhóm người. Ví dụ, cùng là trồng lúa nhưng cư dân trồng lúa nước có nền văn hóa khác với cư dân trồng lúa cạn; người theo đạo Phật có văn hóa khác với người theo đạo Hồi. Do đó, mỗi không gian văn hóa đều mang bản sắc riêng, được hình thành từ điều kiện tự nhiên, kinh tế – xã hội và đời sống tinh thần của cộng đồng cư dân tại đó.

Di sản này trải dài trên 5 tỉnh Tây Nguyên: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng, được UNESCO vinh danh vào ngày 15/11/2005.

Nguồn Gốc và Lịch Sử

Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng cồng chiêng là "hậu duệ" của đàn đá, có lịch sử ít nhất 2.000 năm, gắn liền với nền văn hóa Đông Sơn rực rỡ. Từ thuở sơ khai, tiếng chiêng đã vang lên để mừng lúa mới, giao tiếp với thế giới siêu nhiên và kết nối con người trong cộng đồng.

Điều đặc biệt là người Tây Nguyên không tự chế tác cồng chiêng mà mua từ người Kinh, người Lào, người Khmer, sau đó dùng đôi tai thẩm âm tinh tế và kỹ thuật điêu luyện để "nắn" lại thanh âm, thổi hồn dân tộc mình vào từng chiếc chiêng, biến chúng thành nhạc cụ độc đáo.

Những Giá Trị Của Di Sản

Giá Trị Nghệ Thuật

Giá trị nghệ thuât

Sự đa dạng trong diễn tấu, biên chế dàn nhạc và hệ thống bài bản phong phú.

Giá Trị Lịch Sử

Là bằng chứng độc đáo, lưu giữ nhiều yếu tố cổ xưa của văn hóa Đông Nam Á.

Giá Trị Văn Hóa

Thể hiện bản sắc vùng, đặc trưng tộc người qua phong cách chơi riêng biệt.

Giá Trị Linh Thiêng

Là cầu nối giữa con người và thần linh, mỗi chiếc chiêng ẩn chứa một vị thần quyền năng.

Đặc Điểm và Vai Trò

Đặc Điểm Nổi Bật

Làm từ hợp kim đồng, có loại có núm (cồng) và không núm (chiêng).
Kích thước đa dạng, chơi theo dàn, bộ từ 2 đến hơn 20 chiếc.
Kỹ thuật diễn tấu tinh tế: dùng dùi, tay, chặn tiếng để tạo ra âm sắc phong phú.
Theo suốt vòng đời con người, từ lễ thổi tai sơ sinh đến lễ bỏ mả.
Mỗi nghi lễ có một bài chiêng riêng, thể hiện cảm xúc phù hợp (buồn, vui, hùng tráng...).

Vai Trò Quan Trọng

Trong tín ngưỡng: tạo không gian linh thiêng, kết nối với thần linh.
Trong gia đình & cộng đồng: Dùng trong cưới hỏi, tang ma, lễ hội...
Trong sản xuất: Dùng khi săn bắn, mừng thu hoạch mùa màng.
Là "ngôn ngữ" riêng: Báo hiệu các sự kiện đang diễn ra trong buôn làng.

Thư Viện Ảnh

Những khoảnh khắc sống động của di sản.

Bảo Tồn và Phát Huy

Biến di sản thành tài sản để cộng đồng được hưởng lợi, từ đó tự giác bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa một cách bền vững.

Phát triển Du lịch

Xây dựng các sản phẩm du lịch cộng đồng, kết hợp lễ hội với di sản thiên nhiên. Khi người dân có thu nhập từ di sản, họ sẽ là người bảo vệ tốt nhất.

Truyền Dạy & Đổi Mới

Mở các lớp truyền dạy cồng chiêng trong trường học, không phân biệt nam nữ. Thay đổi tập quán để di sản thích ứng với đời sống hiện đại là cần thiết.

Không Gian Văn Hóa Cồng Chiêng Trong Một Số Lễ Hội Đặc Trưng Ở Tỉnh Đồng Nai